verslag bijeenkomst over
De boerderij in het landschap
Op zaterdagmiddag 29 april 2023 hield de boerderijstichting een bijeenkomst over het agrarische landschap van Staphorst/Rouveen. Er was een bescheiden aantal deelnemers. Kwam het door het mooie weer of dat het een zaterdagmiddag was?
Het onderwerp is belangrijk genoeg en het programma gevarieerd.
Eerst hield Erik van den Berg, landschapsgeograaf werkzaam voor Cultuurland Advies, die een landschapsbiografie maakt over het slagenlandschap rondom de Olde Maten en Rouveen/Staphorst een inleiding. Vanaf de IJstijden en hoe het veranderende. De ontginning van het natte veengebied door de bisschop van Utrecht, vanaf het Zwartewatersklooster. Hoe het land na de ontginning langzamerhand weer onbruikbaar werd voor de landbouw. Stobbengras bleef er over, blauw grasland. Het land moest opgegeven worden omdat het hoogveen inklonk en als het ware verzoop.
De ontginning ging steeds verder oostwaarts, tot voorbij waar nu de Rijksweg/Gemeenteweg is.
Het in cultuur brengen gebeurde in ‘slagen’: lange smalle percelen die in de loop van de tijd steeds verder werden opgedeeld in de breedte, steeds smaller en smaller. Aan de weg (nu Gemeenteweg & Rijksweg) stonden de boerderijen, achter elkaar op de smalle kavels.
Men had het niet breed. Nevenactiviteiten waren nodig: imkerij, klompenmakerij en eendenkooien. Rouveen en Staphorst kenden een grote dichtheid aan kooien.
De ruilverkaveling zorgde voor een heel nieuw landschap waar ’de koe de kop weer kon keren’.
Wat overblijft is het veel opener landschap van het Staphorster Veld met her en der ophogingen van keileem. De kerkheuvels zijn nog over.
Karakteristiek voor het landschap zijn de singels tussen de percelen. Vanaf de boerderijen naar achteren toe, zijn er op plaatsen nog veel over.
Jan ten Hove, specialist landschap en werkzaam voor oa de Agrarische Natuurvereniging Horst en Maten, nam het gezelschap, na een korte inleiding, mee naar de elzensingel die Gerard Krale een paar jaar geleden had hersteld.
We kregen ter plekke uitleg over de manier waarop een singels hersteld zou moeten worden en later onderhouden. Iedere zeven jaar is er een nieuwe activiteit nodig om na 21 jaar een volgroeide singel te hebben die uiteindelijk weer, liefst in etappes, afgezet wordt. Het meeste hout in een singel is van de zwarte els, maar er worden ook essen, eiken, hondroos en meidoorn tussen geplant. Een grote variatie aan bomen en struiken. De vogels zijn er dankbaar voor.
We kwamen tot de conclusie dat er eigenlijk een ‘bosjes an diek 2’ (en niet, ‘an de diek’ zoals het eerdere project in 2004 heette) nodig is.
Het zou mooi zijn als het de boerderijstichting lukt daar weer mee aan de slag gaan. Het zou een mooi resultaat zijn van een geslaagde bijeenkomst.
Meer geld voor gemeentelijke monumenten
Het Prins Bernhard Cultuurfonds, het Nationaal Restauratiefonds en de provincie Overijssel werken samen in het Cultuurfonds voor Monumenten Overijssel. Uit het fonds worden laagrentende leningen verstrekt voor de restauratie, verduurzaming en herbestemming van gemeentelijke monumenten of beeldbepalende, karakteristieke panden.
verslag Praktijkbijeenkomst 28 december
Vijfenveertig boerderijbewoners en anderen waren aanwezig bij de duurzaamheidsochtend die Boerderijstichting Staphorst op woensdag 28 dec organiseerde op twee Staphorster boerderijen aan de Gemeenteweg. De ene was deels verduurzaamd, de andere niet. Op de twee boerderijen waren deskundigen aanwezig die praktische voorbeelden konden laten zien.
Het hele huis kwam langs. Het isoleren van het het dak, de muren, ramen en deuren en de vloeren. Ventileren hoort daar gelijk bij. Ook de energieopwekking zelf met warmtepompen, zonnepanelen of via de CV of kachel, het kwam allemaal aan de orde. Geen luxe onderwerpen in deze dure tijden.
Het blijkt dat technisch zowel op het gebied van isoleren als van energieopwekking van alles mogelijk is. “Je moet eerst goed nadenken wat je wil en waar je begint,” zei een van de deelnemers: “Hoever ga je bijvoorbeeld met isoleren. Duurzaamheid tegen elke prijs?”
Staphorst streeft ernaar om in 2030 alle woningen verduurzaamd te hebben. Voor monumenten is wat meer tijd uitgetrokken en komt de gemeente nog met apart beleid.
Bij alle discussies kwamen twee thema’s vaker terug. Komt er nog financiële ondersteuning vanuit de overheid voor de verduurzaming? Alle aanpassingen kosten op zich al geld maar vaak komen er ook nog kosten bij de architect en gemeentelijke leges. Veel van de discussie gaat ook vaak over wat wel en niet mag bij een monument en ook, de samenwerking met de gemeente loopt niet altijd plezierig. Iemand had de volgende ervaring dat je altijd moest proberen om als initiatiefnemer met de gemeenteambtenaar, de aannemer/architect en iemand van Het Oversticht of van de RCE aan tafel te overleggen. “In zo’n gesprek kom je er vaak wel uit want niet alles is in beton gegoten en de overheid weet het soms zelf ook niet. Hou elkaar vast, vraag door en ga uit van de goede bedoelingen van ieder.” De Boerderijstichting zou hier ook een rol in kunnen spelen door mensen bij elkaar te brengen en ook over goede informatie te beschikken.
Aan het einde van de morgen constateert Jouk Huisman dat er nog een hele weg te gaan is en dat de manier waarop verduurzaming kan gebeuren complex is. Tegen de aanwezigen: “U bent na vanmorgen misschien nog steeds verward “maar op een hoger niveau.”
Verslag bijeenkomst 29 september 2022
aanwezig 15 personen en bestuur BSS
Wonen op een Staphorster boerderij
- Varieert van niet echt bijzonder tot ‘het heeft wel wat ‘en ‘past bij de eigen cultuur en historie’.
- Het is voor sommigen een hele opgave om in een monument te wonen: ‘veel te veel regels’.
- Kosten
- Ruimte in en om huis (buitengebied) wordt geapprecieerd. Mogen wel meer bomen aan de streek en tussen de boerderijen.
- Wonen in een gemeenschap met andere Staphorsters is belangrijk. Generaties die voor elkaar zorgen, soms samen bouwen. Leefbaarheid en gezelligheid, jong en oud door elkaar. “Nooit de deur op slot, elkaar groeten en een bepaald soort mensen.
- Ook: Niet teveel import; gaan niet goed om met de omgeving, schoon houden etc.
- Belangrijk is ook het dorpsgezicht en het aanzien van de streek. Het centrum is wat dat betreft verpest.
- De Staphorster kleuren zijn belangrijk. Nu zijn de luiken soms in verschillende kleuren. Niet mooi.
- Onderhoud is belangrijk; gaat dan vooral om riet (waarvoor geen geld meer is).
- Soms al investeren in duurzaamheid; ieder geval is anders: dubbelglas, isolatie, vloerverwarming Iedereen vindt het een grote opgave, zeker nu, duur. Dus afgezien van het reguliere onderhoud, de extra kosten voor duurzaamheid.
Wat zijn de wensen?
De belangrijkste thema’s zijn ongetwijfeld onderhoud en duurzaamheid
Ambtelijk/overheid/regelgeving:
Er moet één aanspreekpunt zijn: ‘waar hij alle vragen kan stellen mbt subsidies, verbouwingen, verduurzaming etc.; ‘nu weet hij niet waar hij terecht kan.’
Kennis en informatie: Loket, energie scans, etc
Regels:
Nodig, een overheid die meedenkt en de wensen van bewoners serieus neemt.
Wat is toegestaan, soepelheid mbt regels want als er meer bereidheid was om het er samen over te hebben zou ‘er meer inzet zijn om het authentieke te bewaren of te herstellen’.
Ook minder regels tav opwekken energie; als zonnepanelen niet kunnen op riet dan kijken naar windmolens (wokkels) en installeren van PV panelen elders/gezamenlijk.
Ook nog steeds onduidelijkheid en tegenhouden ontwikkelingen door herbestemmingsregels. Mn bij gespitste objecten? Status eenmaal verworven, blijkt later een probleem bij bv hypotheek
Rol BSS
Een kenniscentrum zijn. Over informatie beschikken en adviseren
Ontmoetingen arrangeren: ‘misschien levert het ideeën op waar je wat aan hebt’.
verbinding tussen bewoners en gemeente
Duurzaamheidsdag organiseren.
Geld: zijn er fondsen? Waar, Beschikbaarheid. Daar moet BSS voor zorgen. Er staan er zoveel fondsenwervers op het internet (?)
Bijeenkomst Boerderijstichting 29 sept
Boerderij Stichting Staphorst (BSS) organiseert op 29 september een bijeenkomst voor boerderij-eigenaren.
Deze bijeenkomst is in het Museum Staphorst Gemeenteweg 67 en begint om 20.00 u (inloop 19.45 u).
Het doel van deze bijeenkomst om tot een netwerk van boerderij-eigenaren te komen. Zoiets begint met van elkaar horen wat het leven op een boerderij betekent voor de bewoners. Het delen van zorgen en van oplossingen.
De ervaring leert dat het goed is van elkaar te horen hoe er bijvoorbeeld met verduurzamen omgegaan wordt. Maar het kan ook gaan om heel andere onderwerpen. Kennis en ervaringen uitwisselen zijn heel belangrijk.
Boerderijstichting Staphorst wil ook weten hoe en waarmee ze dat alles kan ondersteunen.
Het zou mooi zijn dat we in deze bijeenkomst met elkaar ideeën en suggesties naar voren brengen waar we in de komende jaren verder aan kunnen werken, om het bijzondere karakter van onze gemeente te behouden.
Verslag bijeenkomst op 28 maart
We waren met zo’n 30 man/vrouw in Museum Staphorst. Corona en al maakt het live bijeenkomen nog wat ongemakkelijk. Zij die er waren kregen informatie over de start van de nieuwe boerderijstichting.
Jouk Huisman vertelde over het landschap en de boerderijen in Staphorst/Rouveen/IJhorst. Je zou het bijna vergeten maar de boerderij, haar opbouw en ligging heeft alles te maken met hoe het landschap tot stand is gekomen. Het slagenlandschap met de supersmalle percelen van voor de ruilverkaveling zorgde ervoor dat de boerderijen achter elkaar werden gebouwd in de stegen. Die structuur en de boerderij zelf zijn uniek in Nederland. Zo vertelt het landschap en iedere boerderij in het lange lint een eigen verhaal.
Hoe uniek die boerderij zelf is liet Erwin Tuin daarna zien. Onder de titel ‘Verbouw is behoud’ ging hij in hoe om te gaan met het voorhuis, dan wel het achterhuis. Van oorsprong waren dat twee geheel verschillende werelden. Nu veel boerderijen zowel voor als achter worden bewoond ontstaat er een geheel andere situatie en zoekt de architect naar goede aanpassingen. In zijn bijdrage Erwin in op tegels, verf en kleur, timmerdetails, deuren en kozijnen, de gebinten - altijd bijzonder -, muren, voegwerk, de stalraampjes, het dak en het riet. Zoveel details, voldoende werk voor een boerderijstichting.
Gerard Hendrix had het daarna over het bestaansrecht van een boerderijstichting. Die moet zich bezig houden met verleden, heden en toekomst van de boerderij in haar omgeving: dus de boerderij en erf zelf, de verhalen - zoals Jouk zei, iedere boerderij heeft een verhaal -, het landschap en alle nieuwe ontwikkelingen waarmee bewoners van agrarisch erfgoed te maken krijgen: klimaat, energie, duurzaamheid, nieuwe functies. etc. Boerderijstichting Staphorst is niet alleen: er zijn nog zo’n 20 boerderijstichtingen in Nederland, verenigd in Agrarisch Erfgoed Nederland. Alle hebben ze twee belangrijke doelen: het organiseren, verbinden van mensen die trots zijn op het erfgoed en ten tweede het vertegenwoordigen van ‘de boerderij’ naar buiten: bij beleid, subsidie, kennis etc. Daartoe organiseren al die boerderijstichtingen en straks dus ook Boerderijstichting Staphorst een veelheid aan activiteiten: rieten daken project, voegproject, luikenproject, nieuwe tuinontwerpen, hoogstamfruit, verhalenwedstrijd, excursies en lezingen, hekkenproject, kelderproject, verdwenen boerderijen, boeken, theater, studiebijeenkomst, escaperoom, tentoonstelling, een boerderij kopen, energieproject, ‘verover de boerderij’, stinzenplanten, kleurstelling, fotoproject, donateursavond, ambachtelijke workshops …………….
Het was een informatieve avond. Over enige tijd organiseren we een tweede bijeenkomst. Die wordt nog beter.
Uitnodiging
Het bestuur van Boerderijstichting Staphorst (voorheen Stichting Rieten Daken) nodigt u uit voor de eerste van drie bijeenkomsten over het bijzondere agrarische erfgoed in de gemeente.
De bijeenkomst wordt gehouden op 28 maart 2022 in Museum Staphorst (Gemeenteweg 67 Staphorst) en zal aanvangen om 20.00 uur (inloop 19.30 uur) en is rond 22.15 uur afgelopen.
Op het programma de volgende onderwerpen:
- De oprichting van Boerderijstichting Staphorst
- De Staphorster Boerderij
- Wat zijn de opgaven waar je voor staat als je een boerderij wil behouden
- Wat kan een Boerderijstichting betekenen
- Onderwerpen voor de volgende bijeenkomst
Graag horen we voor 17 maart of u aanwezig kunt zijn. Opgave via info@boerderijstichtingstaphorst.nl
Recreatie en toerisme Staphorst
Vandaag, 19 februari 2022 in de Stentor:
"Staphorst knokt tegen beeldvorming en daagt het land uit: ‘Ben je hier weleens geweest?’
Geloof, kerk, zwarte kousen en anti-vaccinatie. Maar ook saamhorigheid, nijverheid, noaberschap, gemeenschapsgevoel en prachtige natuur en cultuurhistorie. Die laatste veelzijdigheid van Staphorst komt voor het gevoel van stichting Recreatie en Toerisme te weinig voor het voetlicht. Dus start ze een campagne. ,,Kom Staphorst ontdekken. En oordeel dan.”
Boerderijstichting Staphorst heeft de Streek als haar kerngebied want een van die bijzondere kenmerken van Staphorst is het lint aan bijzondere boerderijen
Bijeenkomsten over het behoud van de Staphorster boerderij
Nu de coronamaatregelen het toelaten gaan we een serie van drie bijeenkomsten organsieren om de boerderijstichting te introduceren en te laten zien wat die kan betekenen. De eerste is op maandag 28 maart.
Over de volgende bijeenkomsten later meer.
Een boerderij-organisatie voor Noordwest Overijssel
In de eerste helft van 2021 is een aantal mensen, verspreid over NW Overijssel een paar keer bij elkaar geweest (digitaal) om na te gaan of er behoefte en ambitie is om te komen tot een boerderijorganisatie NWO. Bij meerdere gelegenheden wordt een dergelijke stichting gemist. Het zou de dekking van Overijssel mbt aandacht voor agrarisch erfgoed weer wat vollediger maken.
Doel van de nieuwe organisatie zou moeten zijn om eigenaren/bewoners van historische boerderijen te ondersteunen mbt tot het behoud van hun boerderij-in-de-omgeving.
Dat gebeurt door directe ondersteuning via projecten voor de eigenaren en door de vertegenwoordiging naar buiten (gemeenten, provincie).
Trots op het eigen bezit is een eerste en waarschijnlijk ook de beste motivatie voor het behoud van het erfgoed.
Het verkennen van de lokale basis is een belangrijke eerste stap om te komen tot een boerderijorganisatie voor NW Overijssel in een of andere vorm.